Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), "Merkezin Güncesi" adlı blogunda “Dijital Türk Lirası: Fayda ve Fırsatlar” başlıklı bir analiz yayımladı. Analiz, dijital paranın Türkiye’de nasıl bir dönüşüm sağlayabileceğini, ekonomi, hukuk ve güvenlik açısından taşıdığı potansiyeli detaylı bir şekilde ele aldı.

TCMB Bilişim Uzman Yardımcısı Mustafa Mert Aşkaroğlu, Enes Karayel, TCMB Genel Müdür Yardımcısı Bilgehan Kürşad Öz ve TCMB Danışmanı Ahmet Semih Tunalı’nın kaleme aldığı yazıda, Dijital Türk Lirası'nın sağlayabileceği katkılar masaya yatırıldı.

Dijital Türk Lirası Projesinde Gelinen Son Nokta

TCMB, dijital para çalışmalarına 2020 yılında kavram ispatı çalışmaları ile başladı. 2022 yılında ilk ödeme işlemlerinin test edildiği pilot projeyle birlikte, 2023 yılı boyunca Faz-1 çalışmalarına devam edildi. Aralık 2023’te yayımlanan Faz-1 Değerlendirme Raporu ile mevcut tasarım tercihleri kamuoyuyla paylaşıldı.

Faz-2 aşamasına geçilen projede, Ar-Ge çalışmaları sürdürülürken aynı zamanda dijital paranın ekonomiye, hukuka ve güvenliğe etkileri derinlemesine inceleniyor.

Dijital Türk Lirasının Ekonomiye ve Finansal Sisteme Etkileri

Dijital Türk lirasının finansal sisteme entegre olmasıyla birlikte, ödeme sistemlerinde köklü değişiklikler yaşanması bekleniyor. TCMB'nin analizine göre, Dijital Türk Lirası'nın sağlayacağı başlıca avantajlar şöyle sıralanıyor:

  1. Tamamlayıcı Bir Ödeme Kanalı: Dijital Türk Lirası, mevcut dijital ödeme sistemlerinin yanı sıra tamamlayıcı bir ödeme kanalı olarak öne çıkıyor. Böylece vatandaşlar, mevcut finansal kuruluşlara bağımlı kalmadan doğrudan merkez bankası destekli bir dijital para birimini kullanabilecek.

  2. Finansal Kapsayıcılığı Artırma: Türkiye’de bankacılık sistemine erişim yaygın olsa da dijital ödeme sistemleri tüm vatandaşlar tarafından aktif olarak kullanılamıyor. Dijital Türk Lirası ile banka hesabı gerektirmeyen bir model geliştirilerek finansal erişimin daha da artırılması hedefleniyor.

  3. Finansal Teknoloji Sektörüne Katkı: Dijital Türk Lirası, Türkiye'deki finansal teknoloji ekosistemi için de önemli bir fırsat sunuyor. Programlanabilir ödemeler, akıllı sözleşmeler ve yeni nesil finansal çözümler için altyapı oluşturması planlanıyor.

  4. Ödeme Sistemlerinde Bütünlük: Dijital Türk Lirası, mevcut ödeme sistemleriyle entegre çalışacak şekilde tasarlanıyor. Ancak, ayrı bir sistem olarak kurgulanarak olağanüstü durumlarda yedek bir çözüm sunmayı hedefliyor.

Dijital Türk Lirası ve FAST Sistemi Entegrasyonu

TCMB’nin analizinde, dijital Türk lirasının anlık ödeme sistemi FAST’a paralel bir çözüm olarak geliştirildiği vurgulanıyor. Dijital merkez bankası parası, kullanıcıların işlemlerinde alternatif bir kanal oluşturacak ve olağanüstü durumlarda ödeme sistemlerinin sürekliliğini sağlayacak.

Ayrıca, dijital Türk lirası bankacılık sistemine doğrudan bağımlı olmadan çalışabilecek. Nakit paranın dijital bir karşılığı olarak konumlandırılan sistem, banka hesabı gerektirmeyen bir kullanım modeli sunmayı amaçlıyor.

Akıllı Ödemeler ve Programlanabilirlik

Dijital Türk Lirası, akıllı ödemeler için bir programlanabilirlik katmanı içeriyor. Bu katman sayesinde kamu kurumları ve özel sektör, dijital para kullanımına yönelik farklı senaryolar geliştirebilecek. Örneğin, ulaşım, yemek kartları, ödüllendirme sistemleri ve çeşitli kamu yardımları bu yeni altyapı üzerinden yönetilebilecek.

TCMB’nin belirttiği üzere, bu sistem inovasyonu teşvik etmek amacıyla açık bir platform şeklinde kurgulanıyor. Böylece, finansal teknoloji firmaları ve diğer sektör oyuncuları yeni ödeme çözümleri geliştirebilecek.

Dijital Türk Lirası Zorunlu Olmayacak

Dijital Türk Lirası'nın kullanımına yönelik önemli bir detay da TCMB tarafından vurgulanan "tercih özgürlüğü." Dijital para, mevcut ödeme seçeneklerine alternatif bir araç olarak sunulacak ve vatandaşlar istedikleri ödeme yöntemini kullanmaya devam edebilecek.

Ayrıca, çevrimdışı kullanım imkânı sunan bir dijital para olarak tasarlanması, özellikle internet erişiminin sınırlı olduğu durumlarda finansal işlemlerin sürdürülebilirliğini sağlayacak.

Siber Güvenlik ve Teknolojik Uyum

Dijital Türk Lirası’nın geliştirilmesinde, hızla değişen teknolojik ortam göz önünde bulunduruluyor. Siber güvenlik tehditlerine karşı önlemler alınırken, kuantum bilişim gibi gelecekte finansal sistemleri etkileyebilecek yeniliklere de uyum sağlanması planlanıyor.

Bu kapsamda, dijital para sisteminin dinamik bir yapıya sahip olması ve tedavüle girdikten sonra da Ar-Ge çalışmalarının devam etmesi öngörülüyor.

Sonuç: Dijital Türk Lirası, Türkiye’nin Finansal Geleceğini Şekillendiriyor

TCMB’nin yayımladığı analiz, dijital paranın Türkiye ekonomisine sağlayabileceği katkıları ve potansiyel fırsatları detaylandırıyor. Dijital Türk Lirası, finansal kapsayıcılığı artırma, yenilikçi finansal hizmetleri teşvik etme ve ödeme sistemlerinde güvenli, hızlı bir alternatif sunma hedefiyle şekillendiriliyor.

Önümüzdeki süreçte, Faz-2 çalışmalarının tamamlanmasıyla birlikte dijital Türk lirasının günlük hayatta nasıl kullanılacağına dair daha net adımlar atılması bekleniyor.